Giữa những ngọn đồi ngập tràn nắng gió, bất chợt hiện ra ngôi nhà dài thấp thoáng trong buôn làng B’Su Pằng Lê vẫn còn thơm mùi cây lá rừng nổi bật. Căn nhà dài truyền thống được phục dựng theo nguyên mẫu của người Châu Mạ nằm tại thôn 3 xã Lộc Tân, huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng, cách Thành phố Đà Lạt 140 km và thành Phố Bảo Lộc 6 km.
Căn nhà dài nằm cạnh một con suối nhỏ chảy qua, xung quanh là đồi núi, nhìn xa xa có những đám mây lấp lửng trên đồi. Tất cả những cảnh quan thiên nhiên này đã tạo nên một bức tranh hết sức thơ mộng.
Hình. Lễ khánh thành nhà dài buôn B’Su Pằng Lê
Nhà dài… còn đó những hồi tưởng đẹp
Ngôi nhà dài truyền thống là một không gian cư trú nhân văn và độc đáo, nó còn là nơi lưu giữ những trầm tích văn hóa cổ xưa. Có lẽ vì vậy mà những người Mạ xứ này thấy nuối tiếc khi những ngôi nhà dài đã dần mất đi của dân tộc họ, cảm giác như bị mất đi một cái gì đó vô cùng quý giá ở triền thung lũng đại ngàn này.
Kế thừa giá trị, tiếp nối sự thành công của nhà dài thôn 2 xã Lộc Tân, nhà dài thôn 3 khởi công từ tháng 11 năm 2022 và đã chính thức được khánh thành vào ngày 21 tháng 02 năm 2023 mang câu chuyện mới mẻ và rực rỡ hơn.
Ngôi nhà dài này là niềm hy vọng của nhóm trẻ, tự hào của toàn thể cộng đồng người Mạ thôn 3. Nó có ý nghĩa to lớn với xã Lộc Tân và buôn làng người Mạ ở địa phương. Cộng đồng chia sẻ “họ luôn khát khao được nhìn thấy những nếp nhà dài nối nhau dưới chân đồi như trước kia. Và đến bây giờ, nhóm trẻ cùng với các nghệ nhân mới xây dựng được một căn nhà dài chung của buôn làng”
Tổng kinh phí thực hiện công trình nhà dài là 230 triệu đồng được đóng góp bởi NTFP-EP Việt Nam (thuộc Viện Sinh thái học Miền Nam thông qua dự án Liên minh sinh tế xanh - Green Livelihood Alliance 2), tổ chức Caritas Đà Lạt, UBND xã Lộc Tân, cộng đồng buôn B’Su Pằng Lê và các mạnh thường quân khác.
Hình. Chào mừng các đại biểu đến dự lễ khánh thành
Hình. Viện Sinh thái học Miền Nam trao tặng bảng tên nhà dài
Nhà dài - dài như tiếng cồng chiêng
Dựa vào vốn kinh nghiệm mà cộng đồng đã tích lũy từ thế hệ trước cùng với sự cố vấn của các chuyên gia NTFP-EP Việt Nam, cộng đồng đã cùng nhau phục dựng nhà dài theo đúng với truyền thống địa phương. Qua đó cũng giúp những người trẻ trong buôn làng biết cách làm một căn nhà dài.
Kết cấu ngôi nhà có sàn cách mặt đất 1 m. Sàn, vách nhà làm bằng phên tre, mái lợp bằng lá mây và cỏ tranh, các cột kèo được gia cố với nhau bằng sợi mây rất bền chắc. Để xây dựng nhà dài, cộng đồng ở Lộc Tân phải vào rừng tìm lá mây kết thành mái, sợi mây làm dây buộc, chặt tre đan vách nhà sàn từ nhiều tháng trước.
Hình ảnh. Nhà dài Lộc Tân trong buổi chiều đầy nắng vàng
Hình. Cộng đồng thôn 3 cùng nhau lấy vật liệu phục dựng nhà dài
Trong căn nhà mới, cộng đồng trưng bày những vật dụng truyền thống của dân tộc như ché rượu cần, vải thổ cẩm, gùi, một bộ chiêng 6 chiếc và một số nhạc cụ truyền thống khác. Đặc biệt, ở giữa gian nhà đặt cây nêu và bếp lửa.
Hình. Cây nêu - bếp lửa, một phần không thể thiếu trong nhà dài.
Nhà dài được hình thành không chỉ là nơi để sinh hoạt cộng đồng, nơi tập múa của nhóm trẻ mà còn để đón du khách gần xa đến thưởng thức không gian văn hóa của người Châu Mạ. Đến với nơi đây, du khách sẽ được xem biểu diễn cồng chiêng, múa hát, ngồi bên bếp lửa nghe người già kể chuyện, trai gái hát giao duyên, thưởng thức cơm lam, thịt nướng, uống rượu cần. Đây cũng sẽ là nơi cộng đồng giới thiệu các sản vật địa phương cho du khách.
Hình ảnh. Cộng đồng múa cồng chiêng bên nhà dài
Hình. Ẩm thực truyền thống
Hình ảnh. Du khách mặc trang phục đồng bào và trải nghiệm chơi nhạc cụ truyền thống
Nếu không còn nhà dài, các đặc trưng văn hóa và tập quán cư trú của gia đình người Mạ cũng dần bị mai một. Chính vì vậy, sự xuất hiện của ngôi nhà dài và các vật dụng trong đời sống của người đồng bào dân tộc ở xã Lộc Tân đang có một sức hấp dẫn đặc biệt. Bất kể ngày hay đêm, một khi du khách đã đặt chân đến đây thì sẽ không khỏi ngỡ ngàng.
Muốn khám phá hết những điều thú vị này thì nhất định bạn phải đi!
SIE/Thủy Nguyễn
